Στη νέα πραγματικότητα του Sars-CoV-2 όλοι βιώνουμε αλλαγές στην καθημερινότητά μας και σε αυτό που θεωρούσαμε ρουτίνα,  το φυσιολογικό. Είναι αναμενόμενο αυτές οι αλλαγές να επηρεάζουν το συναίσθημα μας και την ένταση με την οποία το βιώνουμε. Επιπλέον τα περισσότερα όσων συμβαίνουν μάλλον ανήκουν στην κατηγορία του τρομακτικού – είτε αυτό είναι ο φόβος της απώλειας της εργασίας μας, της φυσικής απομόνωσης από αυτούς που αγαπάμε είτε η αίσθηση του να μην γνωρίζουμε τι θα φέρει το μέλλον.

Επειδή ακριβώς αυτή η νέα συνθήκη της πανδημίας και της καραντίνας που έφερε, έχει τεράστια επίπτωση σε όλους μας, δεν υπάρχει «σωστό» ή «λάθος» συναίσθημα. Είναι επίσης φυσιολογικό να περνούμε από συναισθηματικές μεταπτώσεις που για παράδειγμα τη μια στιγμή μας φέρνουν σε επαφή με το θυμό και την επόμενη μας βυθίζουν σε απάθεια. Βιώνουμε σε συλλογικό επίπεδο μια τραυματική περίοδο και οτιδήποτε φέρνει στην επιφάνεια συναισθηματικά έχει νόημα και εξυπηρετεί κάποιον σκοπό.

Σε νευροβιολογικό επίπεδο, το στρες αυτής της περιόδου ενεργοποιεί τις αυτόματες αντιδράσεις του οργανισμού απέναντι στον κίνδυνο. Μπροστά σε αυτό που εκλαμβάνει ως απειλή, το μεταιχμιακό σύστημα του εγκεφάλου, στο όποιο υπάγεται και η αμυγδαλή, αναστέλλει σε μεγάλο βαθμό τη λογική σκέψη και τον έλεγχο του συναισθήματος και της συμπεριφοράς και ανάλογα με το τι ωφέλησε το άτομο σε καταστάσεις κινδύνου στο παρελθόν, το σπρώχνει σε αντιδράσεις μάχης, φυγής, παγώματος ή συναισθηματικής συμμόρφωσης (fight, flight, freeze or fawn).

Ακολουθεί μια λίστα από τα συναισθήματα που μπορεί να νιώθετε και ποια αυτόματη αντίδραση μπορεί να βρίσκεται από πίσω:

• Φόβος και αγωνία

Το πλέον κοινό συναίσθημα των ημερών είναι η αγωνία και μπορεί να πάρει πολλές μορφές όπως ανησυχία, επίμονες σκέψεις, δυσκολία στον ύπνο, αίσθημα πανικού και σωματικά συμπτώματα: ταχύπνοια, σφίξιμο στο στήθος, καρδιακές αρρυθμίες. Συνήθως αυτά συνδέονται με ενεργοποίηση της ανάγκης για άμεση φυγή (flight instinct) υπό το έντονο αίσθημα φόβου απέναντι στο νέο κίνδυνο .

• Απάθεια ή μούδιασμα

Αισθήματα απάθειας, μουδιάσματος ή και αποσύνδεσης πιθανότατα συνδέονται με μια κατάσταση παγώματος (freeze state) που έρχεται όταν γίνεται ξεκάθαρο ότι δεν γίνεται να πολεμήσουμε ή να ξεφύγουμε μιας απειλής. Η αποσύνδεση μπορεί να μας προφυλάσσει από την υπερφόρτωση εάν δεν χωρούν νέες πληροφορίες στο υπάρχον σύστημα και το μούδιασμα είναι δυνατό να ενεργοποιείται ώστε να αποφευχθεί η αντιμετώπιση δύσκολων συναισθημάτων μέχρι να είμαστε έτοιμοι να τα επεξεργαστούμε.    

• Στενοχώρια ή πένθος

Ασχέτως του αν η στενοχώρια προέρχεται από την αδυναμία μας να είμαστε κοντά στους δικούς μας ανθρώπους ή παραδείγματος χάριν από γεγονότα που αναβλήθηκαν, το αίσθημα απώλειας που πυροδοτείται, μεγαλύτερο ή μικρότερο, είναι υπαρκτό. Επιπλέον η ίδια η αίσθηση της πραγματικότητας μας και των όσων μπορούμε να κάνουμε, μεταβάλλεται. Πολλοί βρισκόμαστε σε ένα αρχικό στάδιο αναγνώρισης του μεγέθους στο οποίο μπορεί να έχει επηρεαστεί η εικόνα μας για τον κόσμο μας, και για όλα όσα συμπεριλαμβάνονται σε αυτόν: το μέλλον που προσμένουμε, τα όνειρα που κάνουμε και οι ελπίδες που έχουμε, το αίσθημα ασφάλειας, η ευμεταβλητότητα όσων θεωρούσαμε δεδομένα.

• Θυμός

Ο θυμός μπορεί να πυροδοτείται από καταστάσεις όπως μια πρωτόγνωρη δυσκολία στην οργάνωση μιας εξόδου, ακόμη κι αν είναι για αγορά βασικών αγαθών,  την απαγόρευση απολαύσεων που ήταν δεδομένες (σινεμά, φαγητό έξω κτλ), ή ακόμη από την αντίληψη μας για την κρατική αντιμετώπιση απέναντι στην πανδημία. Ο θυμός, ο εκνευρισμός, η επιθετικότητα είναι συνήθως κομμάτια της αντίδρασης μάχης (fight response) και μπορούν να καλύπτουν άλλα, πιο σύνθετα ή πιο ευάλωτα συναισθήματα, όπως αγωνία ή θλίψη.

• Απόγνωση ή βαθιά θλίψη

Συναισθήματα απόγνωσης ή θλίψης μπορεί να εμφανιστούν ως κομμάτι μιας αντίδρασης παγώματος (flight response) ή όταν το εσωτερικό μας σύστημα έχει υπερφορτωθεί και αισθανόμαστε συγκλονισμένοι. Το μέλλον μοιάζει αβέβαιο και η παρακολούθηση ειδήσεων σχετικά με όσα συμβαίνουν μπορεί να πυροδοτεί αίσθηση βαθιάς μοναξιάς και απελπισίας. Σε αυτή την περίπτωση καλό είναι να ζητήσουμε τη στήριξη που χρειαζόμαστε, είτε από δικούς μας ανθρώπους είτε από ειδικούς. Κανείς δεν απαιτείται να τα ξεπερνά όλα μόνος. Δικαιούμαστε όλοι βοήθεια.

• Ηρεμία

Μερικές φορές κάποιοι νιώθουμε απόλυτα ήρεμοι μέσα στην καταιγίδα κι αυτό μπορεί να οφείλεται στην ιδιοσυγκρασία μας ή σε ικανότητες που έχουμε αναπτύξει επιβιώνοντας από τραυματικά γεγονότα. Στη δεύτερη περίπτωση άνθρωποι που έχουν διαγνωστεί ή απλά ζουν με σύνθετη μετατραυματική διαταραχή (C-PTSD), είναι σε μόνιμη υπερ-επαγρύπνηση που τους αναγκάζει να προετοιμάζονται συνεχώς για κάτι κακό και άρα όταν έρχεται η κρίσιμη ώρα τους βοηθά να παραμένουν ψύχραιμοι. Ας λάβουμε υπόψη μας ότι μπορεί να αισθανόμαστε ήρεμοι γιατί λειτουργούν μέσα μας μηχανισμοί καθυστέρησης των πραγματικών συναισθηματικών μας αντιδράσεων και ότι μπορεί να χρειαζόμαστε λίγο χρόνο μέχρι να συνειδητοποιήσει το σώμα μας και ο εγκέφαλος μας τι ακριβώς συμβαίνει.

• Άρνηση

Μερικές φορές οι συνέπειες όσων συμβαίνουν μπορεί να μας γίνονται δύσκολα αποδεκτές, πολύ απλά μιλώντας δεν θέλουμε να συμβαίνουν αυτά που συμβαίνουν. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε άρνηση ή σε αυτό που ονομάζουμε «μεροληψία αισιοδοξίας», όταν δηλαδή γνωρίζουμε ότι κάτι αρνητικό μπορεί να συμβεί αλλά είναι λιγότερο πιθανό να πιστέψουμε ότι αυτό μπορεί να έχει αρνητικές επιπτώσεις πάνω μας. Η άρνηση μπορεί να είναι τμήμα ενός υγιούς μηχανισμού άμυνας, όταν για παράδειγμα μας επιτρέπει να μειώσουμε τον αντίκτυπο ενός γεγονότος μέχρι να είμαστε σε θέση να το επεξεργαστούμε ουσιαστικά.  Εάν βλέπουμε ότι δυσκολευόμαστε να αφήσουμε αυτό το στάδιο, ίσως είναι χρήσιμο να ζητήσουμε τη στήριξη που μπορεί να μας είναι απαραίτητη για να νιώσουμε ότι έχουμε πλέον τη δύναμη να απορροφήσουμε τον συναισθηματικό αντίκτυπο μιας κατάστασης.

• Εξάντληση

Το αυξημένο άγχος, οι έντονες συναισθηματικές διακυμάνσεις, οι αλλαγές στην καθημερινότητά μας, τα επιπλέον βήματα που μπορεί να είναι πλέον απαραίτητα για την εκπλήρωση απλών εργασιών, η επαναπροσπαρμογή στο «νέο φυσιολογικό» γενικά, έχουν κόστος και μπορεί να οδηγούν σε εξάντληση. Είναι απολύτως φυσιολογικό και παροδικό, μέχρι δηλαδή να μπορέσει ο οργανισμός μας να μπει στους νέους του ρυθμούς.

• Ντροπή

Μπορεί να φαίνεται περίεργο ότι βάζουμε την ντροπή σε αυτή τη λίστα, όμως είναι σημαντικό να αναφερθούμε στην πιθανότητα η ντροπή να αφορά τμήμα της αντίδρασης παγώματος στην απειλή (freeze response) και άρα να ενέχει κίνδυνο για το άτομο, καθώς το σπρώχνει στην επίκριση των υπόλοιπων συναισθημάτων του και στη συναισθηματική απομόνωση.

• Ευγνωμοσύνη

Μικρές στιγμές ευγνωμοσύνης, είναι επίσης αναμενόμενες. Μπορεί να τις πυροδοτεί μια βόλτα στον ήλιο, μια βιντεοκλήση με έναν δικό μας ανθρωπο, η παρέα ενός κατοικίδιου ζώου. Οι απλές απολαύσεις αποκτούν επιπλέον νόημα όταν αισθανόμαστε ότι πολλά δεν είναι πλέον στον έλεγχό μας.

Το άρθρο βασίστηκε σε αυτό το κείμενο και επιπλέον πληροφορίες αντλήθηκαν από εδώ και εδώ.